ฟิวส์เป็นอุปกรณ์สำคัญในวงจรไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ ทำหน้าที่หลักในการป้องกันกระแสไฟฟ้าเกินและไฟฟ้าลัดวงจร การทำความเข้าใจสัญลักษณ์บนฟิวส์ รวมถึงข้อมูลจากแผ่นข้อมูลทางเทคนิค (Datasheet) จึงมีความจำเป็น เพื่อให้สามารถเลือกใช้งานฟิวส์ได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม การเข้าใจรายละเอียดเหล่านี้จะช่วยให้คุณเลือกฟิวส์ที่สอดคล้องกับอุปกรณ์และระบบได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

ความสำคัญของสัญลักษณ์บนฟิวส์

สัญลักษณ์บนฟิวส์ คือข้อมูลที่แสดงคุณลักษณะทางไฟฟ้าและทางกายภาพที่สำคัญของฟิวส์ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการเลือกใช้งานฟิวส์ให้เหมาะสมและปลอดภัย โดยข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถประเมินความสามารถของฟิวส์ในการทำงานร่วมกับวงจรหรืออุปกรณ์ต่างๆ ได้อย่างถูกต้อง ตัวอย่างของข้อมูลหลักที่มักปรากฏบนสัญลักษณ์บนฟิวส์ ได้แก่:

• ค่ากระแสไฟฟ้าที่กำหนด (Current Rating, I): กระแสไฟฟ้าสูงสุดที่ฟิวส์สามารถทนได้โดยไม่ขาด
• ค่ากระแสไฟฟ้าที่กำหนด (Voltage Rating, V): แรงดันไฟฟ้าสูงสุดที่ฟิวส์สามารถตัดได้อย่างปลอดภัย
• ค่าพิกัดกระแสลัดวงจร (Interrupting Rating): กระแสลัดวงจรสูงสุดที่ฟิวส์สามารถตัดได้โดยไม่ทำให้เกิดความเสียหาย
• ความสัมพันธ์ระหว่างเวลาและกระแสไฟฟ้า (Time-Current Characteristic): ความเร็วที่ฟิวส์ตอบสนองต่อกระแสไฟฟ้าเกิน

หากตีความสัญลักษณ์เหล่านี้ไม่ถูกต้อง อาจนำไปสู่การเลือกฟิวส์ที่ไม่เหมาะสม ส่งผลให้เกิดความล้มเหลวของอุปกรณ์หรืออาจเป็นอันตรายต่อความปลอดภัยได้

สัญลักษณ์บนฟิวส์ทั่วไปและความหมาย

แม้สัญลักษณ์บนฟิวส์จะแตกต่างกันไปตามผู้ผลิต แต่โดยทั่วไปจะอ้างอิงตามมาตรฐานสากล ตัวอย่างสัญลักษณ์ที่พบได้บ่อย ได้แก่:

• ค่ากระแสไฟฟ้าที่กำหนด (Ampere, A): แสดงค่ากระแสไฟฟ้าตัวนี้จะบอกถึงความสามารถของฟิวส์ที่สามารถทนกระแสไฟฟ้าได้กี่แอมป์ เช่น  7 A นั่นหมายถึงฟิวส์สามารถทนกระแสไฟฟ้าได้ถึง 7 แอมป์ หากกระแสเกินกว่านี้ ฟิวส์อาจขาดหรือเสียหายได้
• ค่ากระแสไฟฟ้าที่กำหนด (Voltage, V): ระบุแรงดันไฟฟ้าสูงสุดที่ฟิวส์สามารถทำงานได้อย่างปลอดภัย เช่น 250V เป็นต้น
• ค่ากระแสลัดวงจรสูงสุด (Interrupting Rating, kA): กระแสไฟฟ้าลัดวงจรสูงสุดที่ฟิวส์สามารถตัดได้อย่างปลอดภัย ซึ่งจะมีค่าค่อนข้างสูง เช่น 10 KA เป็นต้น
• ประเภทของฟิวส์ตามความเร็วในการตอบสนอง:
  • F (Fast-acting): ฟิวส์ที่ตอบสนองอย่างรวดเร็ว ใช้ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ต้องการความแม่นยำ
  • T (Time-delay): ฟิวส์ที่หน่วงเวลาเล็กน้อย เหมาะสำหรับอุปกรณ์ที่มีไฟกระชาก เช่น มอเตอร์หรือหม้อแปลง
  • M (Medium-blow): ฟิวส์ที่สมดุลระหว่างความสามารถในการทนต่อไฟกระชากเร็วและช้า
• มาตรฐานและการได้รับการรับรองจากสถาบันต่างๆ เช่น  IEC: International Electrotechnical Commission เป็นมาตรฐานที่ทุกประเทศให้การยอมรับเป็นต้น
• เลข  Part No. จากผู้ผลิต จะเป็นเลขเฉพาะ ยกตัวอย่าง เช่น
  • 0217005.MXP
  • 0217 หมายถึงเลขซีรีส์
  • 005 หมายถึงค่าพิกัด 5 แอมป์
  • H  หมายถึงแพ็ค 100 ของผู้ผลิต (บางผู้ผลิตอาจจำหน่ายแยกชิ้น)
  • X หมายถึงตัวระบุประเภทฟิวส์แบบรวม
  • P เป็นสัญลักษณ์ว่าเป็นไปตามข้อกำหนด RoHS (ปราศจากวัสดุอันตราย)

การอ่านแผ่นข้อมูลทางเทคนิคของฟิวส์

ในแผ่นข้อมูลทางเทคนิคของฟิวส์ จะประกอบด้วย ภาพ กราฟ และพารามิเตอร์ต่างๆ ที่สรุปคุณสมบัติสำคัญของฟิวส์ซึ่งควรรู้ก่อนนำไปใช้งาน เช่น คุณลักษณะทางไฟฟ้า ความสัมพันธ์ระหว่างกระแสไฟฟ้าและเวลา รวมถึงข้อมูลพื้นฐานทางกายภาพและวัสดุที่ใช้ผลิตฟิวส์

• ตัวแปรทางไฟฟ้า เช่น กระแสไฟฟ้าที่กำหนด (Iₙ) – กระแสไฟฟ้าที่กำหนดซึ่งฟิวส์สามารถรับได้อย่างต่อเนื่อง หรือแรงดันไฟฟ้าที่กำหนด (Vₙ) – แรงดันไฟฟ้าสูงสุดที่ฟิวส์สามารถรับได้ และความสามารถในการตัดไฟ (Iᵦ) – กระแสไฟฟ้าที่ตัดได้สูงสุด
• กราฟเวลา-กระแสไฟฟ้า ที่แสดงให้เห็นว่าฟิวส์ขาดเร็วแค่ไหนภายใต้สภาวะโอเวอร์โหลดที่แตกต่างกัน
• ประสิทธิภาพของฟิวส์จะแตกต่างกันไปตามอุณหภูมิ โดยทั่วไปกระแสไฟฟ้าที่ฟิวส์สามารถทนได้จะลดลงเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น ซึ่งสามารถสังเกตได้จากกราฟในแผ่นข้อมูล
• วัสดุของฟิวส์ เช่น ทองแดง เงิน โลหะผสม หรือตัวประกอบฟิวส์ เป็นเซรามิก แก้ว หรือพลาสติก เป็นต้น

วิธีการเลือกฟิวส์ให้ถูกต้องตามลักษณะของสัญลักษณ์และข้อมูลรายละเอียดของฟิวส์

1. เลือกฟิวส์ที่มีกระแสไฟฟ้าสูงกว่าโหลดเล็กน้อย เพื่อป้องกันการขาดจากกระแสไฟเกินที่ไม่ปกติ
2. เลือกแรงดันไฟฟ้าที่รองรับได้เท่ากับหรือสูงกว่าอุปกรณ์ เพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน
3. ตรวจสอบความสามารถในการตัดวงจรลัด เพื่อให้ฟิวส์สามารถตัดวงจรได้อย่างปลอดภัยเมื่อเกิดกระแสไฟเกินอย่างรุนแรง
4. พิจารณาการตอบสนองของฟิวส์ ตามระยะเวลาในการตัดวงจร เพื่อเลือกประเภทฟิวส์ที่เหมาะสมกับลักษณะการทำงาน
5. ดูมาตรฐานความปลอดภัยและการรับรองจากสถาบันที่น่าเชื่อถือ เช่น IEC หรือ UL

สรุป

การทำความเข้าใจสัญลักษณ์บนฟิวส์และแผ่นข้อมูลทางเทคนิคของฟิวส์ถือเป็นสิ่งสำคัญสำหรับต่อการเลือกใช้ฟิวส์และการป้องกันไฟฟ้าลัดวงจรได้อย่างเหมาะสม ซึ่งจะสามารถรับประกันการทำงานของฟิวส์ได้อย่างปลอดภัยและมีความมั่นใจน่าเชื่อถือได้ โดยจะต้องพิจารณาการตีความค่าตัวแปรทางไฟฟ้า ค่ากระแสไฟฟ้า ค่าแรงดันไฟ ความสามารถในการตัดวงจร และเวลาตอบสนอง ตลอดจนการพิจารณาแผ่นข้อมูลทางเทคนิคอยู่เสมอเพื่อดูข้อมูลจำเพาะโดยละเอียดและปรึกษากับบริษัทผู้ผลิตหากคุณสมบัติไม่ตรงกับกับอุปกรณ์ที่ใช้ เพื่อหลีกเลี่ยงความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นต่อไปได้

‍